Pisma mądrościowe

by Społeczność Chrześcijańska we Wrocławiu

Księga Przypowieści jest najbardziej charakterystycznym przykładem pism mądrościowych – szczególnego rodzaju literatury obecnej w Piśmie Świętym (i nie tylko). Do tego gatunku zalicza się zazwyczaj Księgę Kaznodziei (Koheleta), Pieśń nad Pieśniami, Księgę Joba oraz Księgę Psalmów (niektóre z nich mają typowo mądrościowy charakter), a w Nowym Testamencie np. List Jakuba.

Literatura mądrościowa, a szczególnie przysłowia i przypowieści, jest wyrazem pewnych ogólnych, zdroworozsądkowych wręcz zasad dotyczących życia doczesnego i przyszłego. Jej przesłanie jest całkowicie zgodne z treścią Prawa Bożego i ukazuje różne praktyczne sytuacje, do których Prawo Boże ma zastosowanie, ale w odróżnieniu od bezpośrednich słów Bożych kierowanych do narodu wybranego i całej ludzkości, literatury mądrościowej nie należy traktować jako obietnic, praw lub proroctw, a szczególnie już o bezwarunkowym charakterze. Szczegółowe zasady wyrażane w przysłowiach sprawdzają się w większości przypadku i przez większość czasu – ale nie znaczy to, że będzie tak zawsze i wszędzie.

Wątek „odstępstw” od zdroworozsądkowych prawd mądrości jest zresztą ważnym elementem literatury mądrościowej: szczególnie w tzw. rozważaniach o losie bezbożnych, którzy mimo jawnie złego postępowania, zdają się wieść życie w spokoju i dostatku. Przemyślenia na ten temat znajdziemy m.in. w Księdze Kaznodziei, niektórych psalmach oraz – chyba najbardziej – w Księdze Joba.

Myśląc o literaturze mądrościowej warto postrzegać ją podobnie jak postrzega się psalmy – są to słowa ludzi o Bogu lub kierowane do Boga, a dopiero przez fakt Bożego natchnienia stają się Bożym Słowem do nas. Tak jak psalmy często pomagają nam wyrazić nasze emocje przed Bogiem, tak literatura mądrościowa jako całość, pozwala wyrazić nasze obserwacje, doświadczenia i pytania – i poddać je Bogu we wszystkim.